با داشتن بیش از 12 میلیون بازدیدکننده و زائر در سال، حرم مطهر امام رضا(ع) یکی از مهمترین جاذبه های دیدنی ایران است. این حرم مانند نگینی پر نور در قلب شهر مشهد می درخشد. این حرم مطهر آرامگاه امام هشتم شیعیان امام رضا(ع) است. حتما نباید به قصد زیارت راهی حرم شوید؛ شما می توانید علاوه بر زیارت، از مجموعه کتابخانه ها، موزه ها، مراکز تحقیقاتی، حوزه های علمیه و معماری برجسته این مجموعه دیدن نمائید. این مکان مقدس یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی ایران در بخش اسلام است.
امام رضا(ع) که بود؟
امام رضا(ع) امام هشتم شیعیان و یکی از نوادگان پیامبر اسلام هستند. ایشان از سال 765 تا 818 در زمان خلفای عباسی زندگی می کردند. براساس دیدگاه شیعیان خلیفه آن زمان مامون با مشکلات فراوانی روبرو شده بود؛ و از آنجا که امام رضا(ع) در آن زمان چهره ای محبوب بودند؛ ایشان را به پایتخت طوس(مشهد کنونی) احضار کرد؛ تا جانشین وی شوند. امام رضا(ع) محبوبیت قابل توجه و بیشتری کسب نمودند؛ بنابراین مامون تصمیم گرفت تا با مسموم کردن؛ ایشان را از بین ببرد.
امام رضا(ع) در یکی از روستاهای نزدیک طوس، در استان خراسان به خاک سپرده شدند. بعدا نام این روستا به مشهد به معنای محل شهادت تغییر یافت. امروزه این شهر یکی از بزرگترین، پرجمعیت ترین و مهمترین شهرهای ایران است.
درباره حرم مطهر امام رضا(ع)
حرم مطهر امام رضا(ع) با مساحتی بیش از 598657 متر مربع و داشتن نه صحن، بیست و هشت رواق، کتابخانه، مساجد، موزه ها و غیره، در مرکز شهر قرار گرفته است. این مجموعه از ابتدا به این گسترده ای نبود و طی دوران پنج سلسله و بیش از 2800 سال، تغییرات و ساختار اساسی را تجربه کرده است.
در دوره تیموریان و سلطنت شاهرخ میرزا مشهد رشد شهری را تجربه کرد. وی غالبا برای زیارت حرم مطهر به این شهر می رفت. با حکم همسرش گوهرشاد، مسجدی بزرگ و زیبا در کنار حرم معروف به مسجد گوهرشاد ساخته شد.
اولین حرم امام رضا(ع) در دوره صفویه که هنر اسلامی در اوج خود قرار داشت؛ ساخته شد. همچنین پادشاهان صفوی که عاشق توسعه هنر و مذهب شیعه بودند؛ دستور دادند که بسیاری از بناهای برجسته را در نزدیکی حرم مطهر بسازند. بنابراین این مجموعه به سرعت از هر زمان دیگری رشد کرد؛ و به یکی از مکان های اصلی مذهبی مسلمانان تبدیل شد.
پادشاه سلسله افشاریه و قاجاریه صحن ها و رواق های جدید ساختند. این اماکن مانند صحن آزادی از معماری و دکوراسیون نفس گیر به ویژه با طلا برخوردار است. در تمام این اماکن می توانید هنر فارسی و اسلامی را ببینید. در دوره مدرن( پهلوی و معاصر) یک حرم جدید جایگزین حرم قدیمی شد؛ و آجرهای طلایی گنبد بازسازی شد. همچنین برخی صحن ها و رواق ها در این سالها ساخته شدند.
صحن ها و رواق ها
همانطور که قبل گفتیم حرم امام رضا(ع) دارای 9 صحن و بیست و هشت رواق است. صحن یک محوطه باز با ایوان ها( یک سالن مستطیل شکل که معمولا دارای طاق می باشد؛ و سه طرف آن دیوار کشی است)؛ و رواق هایی در دو طرف آن. رضوی، انقلاب، آزادی، جمهوری، قدس، غدیر، کوثر، هدایت و گوهرشاد نامهای صحن ها می باشند. هر صحن طبیعت و دکوراسیون خاص خود را دارد.
شایان ذکر است که بازدید از موارد زیر را هم از دست ندهید: حتما از ساعت خورشیدی صحن آزادی و استخر بزرگ صحن جمهوری دیدن نمائید. در صحن انقلاب( یا صحن عتیق/ کوهان) سقاخانه( مکانی عمومی برای نوشیدن آب) اسماعیل طلا، پنجره فولاد و نقارخانه را میبینید. همچنین ایوان طلای بسیار زیبا و چشم نواز داخل صحن آزادی است.
مقبره امام رضا(ع)
مقبره امام رضا(ع) درست در قلب این مجموعه بزرگ قرار دارد. از هر صحن می توانید به این قسمت از مجموعه که معروف به روضه منوره است؛ دسترسی پیدا کنید. باید بدانید که این مکان معمولا بسیار شلوغ است؛ و به خصوص در ایام تعطیلات مذهبی نمیتوانید به آسانی به ضریح دسترسی داشته باشید. مسافران فراوانی هر ساله با خرید بلیط پرواز مشهد به این شهر آمده تا برای زیارت راهی حرم مطهر امام رضا(ع) شوند. در حین زیارت و بازدید از حرم، فراموش نکنید که در سقف و زیر گنبد، آینه کاری های بی نظیر و کاشی کاری های جذاب را هم تماشا کنید.
موزه های حرم مطهر امام رضا(ع)
شانزده موزه و گنجینه در داخل و خارج از حرم مطهر امام رضا(ع) معروف به موزه های آستان قدس رضوی وجود دارد. (آستان قدس مسئولیت مدیریت و اداره حرم امام رضا(ع) و قسمت های مختلف را دارد) این مجموعه بزرگترین مجموعه موزه های ایران است؛ که اشیاء آنها از منابع مختلف جهانی وقف شده اند. در اینجا نگاهی به لیست موزه ها و گنجینه های آستان قدس رضوی می اندازیم.
موزه قرآن و اشیاء ناب قرآنی، موزه تاییدیه های آیت ا… خامنه ای، موزه تاریخ آستان قدس رضوی، تالار آثار هنری استاد فرشچیان، موزه فرش، موزه مردم شناسی، گنجینه تمبر و اقلام پستی، خزانه داری پول کاغذی، خزانه سکه، گنجینه هنرهای انتزاعی، گنجینه موجودات آبزی، خزانه داری نجوم، خزانه داری ساعت، گنجینه ظروف، خزانه سلاح ها و گنجینه مدالها. به جز موزه مردم شناسی که در ضلع غربی حرم مطهر واقع شده است؛ کلیه موزه ها و خزانه های دیگر در داخل صحن کوثر قرار دارند.
آداب ورود به حرم مطهر امام رضا(ع)
قبل از ورود به حرم مطهر، چند نکته را باید بدانید. از آنجا که این مکان مقدس برای مسلمانان است؛ داشتن پوشش بجا و کامل اجباری است؛ علی الخصوص برای بانوان استفاده از چادر الزامیست. و بهتر است آرایش سنگین نداشته باشید. شما می توانید از چندین نقطه مشخص شده وارد حرم شوید؛ اگر مسلمان نیستید نگران نباشید هرکسی می تواند وارد حرم شود. اما دو نقطه برای ورود غیر مسلمانان ممنوع است؛ یکی مسجد گوهرشاد و دیگری روضه منوره. به غیر از این دو مکان شما آزاد هستید هر کجا می خواهید بروید.
قبل از ورود به حرم مطهر ، در ابتدای هر ورودی چک های امنیتی بدنی مختصری وجود دارد. شما نمی توانید برخی اقلام مانند اسپری یا چمدان بزرگ را داخل مجموعه بیاورید؛ بنابراین بهتر است سایل اضافی را همراه خود نیاورید. همچنین می توانید از خادمان زن و مرد داخل حرم مطهر نیز برای راهنمایی کمک بگیرید.
برخی مراسم سنتی در حرم مطهر امام رضا(ع)
به عنوان مکان اصلی مذهبی در ایران، چندین مراسم ویژه روزانه و سالانه در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار می شود. برخی از این مراسم که شاید حین زیارت با آن روبرو شده باشید؛ نقاره زنی، تزئینات با گل و جاروکشی است.
نقاره زنی
نقاره یک ساز قدیمی موسیقی ایرانی است؛ که شامل طبل های کوچک دو قلو است. و شخصی که به وی نقاره زن می گویند؛ از چوب های کوچک طبل برای شروع استفاده می کند. نقش نقاره خانه، برج ویژه ای در صحن حرم امام رضا(ع) که می توانید نوازندگان را دو بار در روز، بیست دقیقه قبل از طلوع آفتاب و غروب آفتاب( بجز در ماه محرم و صفر) و در لحظاتی خاص مانند نوروز ببینید و بشنوید.
تزئینات با گل
یکی دیگر از مراسم که همه روزه و قبل از ساعت 8 صبح انجام می شود؛ خادمان مرد دسته گل های بزرگی را در نقاط مختلف حرم مطهر مانند مقبره و صحن ها قرار می دهند.
جارو زنی
جارو زنی یا جارو کشیدن یکی دیگر از مراسم های سنتی است؛ که هر روز صبح در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار می شود. خدام(افرادی که در حرم مطهر کار می کنند)؛ همزمان با جارو کردن حیاط ها و مکان های دیگر در حرم، آوازهای مذهبی می خوانند.
بهترین زمان برای زیارت حرم مطهر امام رضا(ع)
در تمام سال می توانید برای زیارت به این شهر بروید؛ اما بهترین زمان برای سفر و زیارت حرم امام رضا(ع) در ایام پاییز و بهار، زمانی که هوا معتدل است؛ و حرم از شلوغی نسبی برخوردار است. بهتر است در ایام غیر مناسبتی برای زیارت به این شهر بروید؛ در ایام نوروز، تاسوعا و عاشورا، اربعین و چهل و هشتم اوج شلوغی حرم می باشد. همچنین برای رزرو بلیط هواپیما تهران به مشهد و برای برگشت بلیط هواپیما مشهد به تهران از طریق تلفن همراه خود وارد سایتهای معتبر فروش بلیط هواپیما شده؛ و خرید خود را انجام دهید.