کشور ما ایران در صحنه بین المللی در قرن هفدهم به عنوان یک قدرت اقتصادی در منطقه به خوبی شناخته شد . شاه عباس اول پادشاه بزرگ ایران بین سالهای 1587 تا 1629 استراتژی جسورانه سلسله صفوی را تنظیم کرد؛ و هم عثمانی ها و هم مغول ها را به چالش کشید. اصلاحات شاه عباس باعث تضعیف میل عثمانی برای حمله به ایران، تقویت صنعت کشاورزی ایران و از همه مهم تر باعث تفاهم بین جمعیت مسلمان و مسیحی ایران شد.
چگونگی به وجود آمدن منطقه جلفا
با نگاهی به تاریخچه طولانی ایران، استراتژی شاه عباس معقول است. در اوایل دوره اشکانیان، هنگامی که شهر اروفا به کانون ایمان مسیحیان تبدیل شد؛ سلطنتهای ایرانی مقدار زیادی از وزن سیاسی را در رفتار خود با افراد و گروهایی که با ایدئولوژی مذهبی آنها مشترک نیست قرار داده بودند. به عنوان مثال ارمنستان تا زمان ظهور اسلام یک استخوان اختلاف بین ایران و روم بود. در آن زمان ارمنی ها هر زمان تصمیم به همکاری می گرفتند یا حمایتگرانه بود یا کاملا برعکس.
شاه عباس به نوعی همان استراتژی آزمایش شده را اتخاذ کرد . او هنگامی که احتمال می رفت ارامنه به دست عثمانی بیفتد؛ با ارامنه رفتار سختی داشت. اما موقعی که ارامنه ثابت می کردند که برای طرح های پیشروی شاه عباس مفیدند با انها رفتار محترمانه ای داشت.
در اوایل سلطنت، خود شاه عباس پایتخت و کرسی دولت ایران را از تبریز آسیب پذیر به اصفهان امن منتقل کرد. شهری که به عنوان یک مرکز تجاری در جاده ابریشم معروف بود. پس از آن با بهبود روابط اقتصادی، نظامی و سیاسی روزافزون با غرب، وی کل جمعیت ارمنی جلفا ، جمهوری آذربایجان را به شهر جلفا جدید در جنوب زاینده رود منتقل کرد. مدتها بعد ارامنه ساکن در خارج ایران، مبلغین، تجار و صنعتگران مسیحی به این شهر آمدند؛ و جلفا را به عنوان ویترینی برای دستاوردهای صفوی در حوضه های اقتصادی، اجتماعی و مذهبی و همچنین نمونه ای از تفاهم میان مذاهب و قومیت های مختلف قرار دادند.
ارمنیان جلفا ایران
شاه عباس همچنین کل ساکنان ارمنی وان، کرس (KARS)، الاشکرت(ALASHKERT)، منزکرت(MANEZKERT) و هشت شهر و روستای دیگر را که تحت صلاحیت ایران قرار گرفته بودند؛ به نصف جهان منتقل کرد. برخی از این تازه واردها در روستاهای تقریبا 90 مایلی اصفهان مستقر شدند. این جامعه جدید که اطلاعات کمی از آنها در دسترس است؛ طی 400 سال در نماگرد(NAMAGERD)، داران (DARAN)و اشگرد(ASHGERD)، در منطقه فیردان(FEIRDAN) زندگی می کردند. جمعیت جمع شده در پاییز 1603 شامل 25000 خانواده یا به تعبیری 30000 نفر بودند.
برنامه های شاه عباس برای منطقه جدید جلفا
برنامه شاه عباس برای جمعیت منطقه جدید ارمنی ، از عوامل مختلفی ناشی می شد. اولا ارامنه قومی سرسخت و معمولا مشغول کشاورزی و صنعت هستند. که هر دو اینها در اوایل دوره صفویه با کمبود مواجه بودند. شاه عباس فکر کرد با توانمند کردن ارامنه برای مشاغل صنعت در جلفا و کشاورزی در شهرها و روستاهای اطراف پایتخت، می تواند بازده اقتصاد ایران را به میزان قابل توجهی بالا ببرد. ثانیا ایران در زمان خود تولید کننده عمده ابریشم خام بود. با معرفی فرش های برتر و منسوجات جدید ایرانی به بازارهای بین المللی، بافندگان ارمنی نه تنها می توانستند با آنها رقابت کنند؛ بلکه از عثمانی ها و مغول ها در تجارت رو به رشد ابریشم بهتر عمل می کردند. ثالثا شاه عباس قصد داشت ایران را از قرون وسطا به قرن 17 منتقل کند.
برای این کار همکاری نیروهای غربی ضروری بود. ارامنه مسیحی یک کشور سرمایه گزار، می توانست با غرب مسیحی، به ویژه با کسانی که در تجارت ابریشم دستی داشتند؛ آمیخته شود و زمینه را برای بقیه کشورها فراهم کند. سرانجام شاه عباس به دنبال راهی بود تا بتواند تعصبی را که در جامعه صفوی نفوذ کرده را کاهش دهد. وی قصد داشت تا در دوران پرتلاطم بین مردم مذاهب مختلف و پیشینه ملی، راهنما باشد. علاقه مندان به تاریخ زیبای ایران می توانند با خرید بلیط هواپیما اصفهان به این شهر آمده و از تمامی جاذبه های تاریخی آن دیدن کنند؛ و با کوهی از تجربه به شهر خود بازگردند.
استراتژی های شاه عباس برای جلب رضایت ارمنیان منطقه جلفا
شاه عباس آگاه بود که دستیابی به این اهداف آسان نیست. به ویژه زمانی که ارامنه قیام کرده بودند؛ و به زور به سرزمین دور دست منتقل شدند. بنابراین وی تعدادی امتیاز اعم از انتقال املاک خود را در جنوب زاینده رود به ارامنه داد، تا یک شهر منحصرا ارمنی ساخته شود. مسلمانان مجاز به اقامت در جلفا نبودند، علاوه بر این مسلمانانی که حقوق ارمنی ها را نقض می کردند؛ مورد مجازات سخت قرار داد. به علاوه ارمنی های مقیم جلفا حقوق ویژه ای داشتند که تا قرنها از دادن این حقوق به اقلیت های دیگر مانند یهودیان و زرتشتیان اجتناب شده بود. همچنین به هر خانواده ارمنی یک قطعه زمین، بودجه کافی و ابزار برای مشارکت در صنعت، کشاورزی و تجارت داده می شد. و آنها قادر به انتخاب رهبر خود و اجرای مراسم مذهبی خاص خود بودند.
کلیساهای ساخته شده در منطقه جلفا
در مجموع در زمان سلطنت پادشاهان صفوی بویژه شاه عباس ، 14 کلیسا در جلفا ساخته شد. قدیمی ترین این کلیساها، کلیسا یعقوب یا هاکوپ نامیده می شد. که بنای آن در سال 1607 به پایان رسید. فضای داخلی کلیسای جورج که توسط شاه عباس اول به ارمنیان جلفا اهدا شد؛ بسیار تاریک است. تابلوی رنگ شده تک در محراب و در سر در ورودی عکس نقاشی بزرگی از حضرت مریم و حضرت عیسی بر روی کاشی طراحی شده است.
با گذشت زمان درآمد حاصل از تجارت ابریشم، فرش، بافتن پارچه و کشاورزی در کنار هم قرار می گرفت؛ تا برخی از ارامنه به ثروتمندترین شاهزاده های اصفهان تبدیل شوند. بین سالهای 1661 تا 1666 کلیسا جورج نیز گسترش یافت و تالارهای تزئین شده با لوسترهایی از طلا ونقره و تابلوهای نفیس نقاشی را در خود جای داد.
به یادماندنی ترین کلیسا جلفا ، کلیسا منجی است. به این کلیسا وانک هم گفته می شود؛ این کلیسا در سالهای 1655 تا 1664 در زمان سلطنت شاه عباس دوم با بودجه ای که توسط جمعیت ارمنی جمع شده بود؛ ساخته شد. نمای خارجی این کلیسا برگرفته از معماری آجری مسجد جامع در زمان سلجوقیان است؛ و فضای داخلی آن مزین به نقاشی های به شدت تاثیر گذار هنرمندان ایتالیایی است.
قبرستان منطقه جلفا
قبرستان ارامنه در جنوب جلفا در پای کوه صفه واقع شده است. تعدادی از اروپایی ها که پس از اسکان جلفا در نصف جهان در گذشتند در این قبرستان دفن می شوند. مقبره سیگیت رودولف ، ساعت ساز آلمانی که به دستور شاه صفوی کشته شد. بیشترین توجه ها را به خود جلب می کند. شما نیز می توانید با اطلاع از قیمت بلیط هواپیما عسلویه به اصفهان و برای برگشت بلیط هواپیما اصفهان به عسلویه ، در زمانی مناسب به نصف جهان سفری به یادماندنی داشته باشید.