استان گلستان از طبیعت بکر و زیبایی مانند جنگل ها و همچنین شهرهای تاریخی مانند گنبد و گرگان برخوردار است. گرگان مرکز استان گلستان، شهری باستانی است؛ کاوش های موجود در تورنگ تپه نشان می دهد که قدمت این شهر به حدود 6000 سال قبل از میلاد باز می گردد. همچنین کشف بقایای دیوار بزرگ که محققان آنرا با دیوار چین مقایسه می کنند؛ اثباتی بر قدمت این شهر است. از جمله آثار تاریخی این شهر مسجد جامع است؛ که در ادامه به معرفی آن می پردازیم.
درباره مسجد جامع
مسجد جامع در محله قدیمی در نزدیکی بازار نعلبندان، یکی از مناطق مرکزی و تاریخی شهر است. بناها در گرگان به دلیل آب و هوای معتدل و مرطوب با سرعت بیشتری نسبت به سایر شهرها تخریب می شوند. بنابراین در استان های شمالی، بناها و آثار تاریخی کمتری نسبت به مناطق خشک و بیابانی یافت می شود.
مسجد جامع هم از این قاعده مستثنی نیست. نخستین ساخت مسجد به سلسله سلجوقیان باز می گردد. اما در گذر زمان و قرار گیری در آب و هوای مرطوب بنا آن آسیب دیده؛ و مجددا بازسازی شد. از دوره سلجوقی تنها یک مناره برجای مانده است؛ و مابقی مسجد یا به دوره قره قویونلوها قبل از دوره صفوی و تیموری باز می گردد.
معماری مسجد جامع
این مسجد در زمینی به مساحت دو هزار و چهارصد و بیست متر مربع ساخته شده است. سالها پیش در این مسجد قبرستانی وجود داشت.؛ که به دلیل توسعه شهرنشینی به بخشی از شهر تبدیل شد. مسجد جامع مسجدی با نقشه دو ایوان است. دارای حیاطی به مساحت هفتصد و پنجاه متر مربع و چهار سالن نماز به شکل L می باشد؛ که دارای پنج درب است؛ که به حیاط باز می شود. هنگامی که تعداد نمازگزاران بالا می رود؛ سه درب بزرگ در شبستان که به سالن همایش در طبقه همکف باز می شود؛ برای آسان شدن مراسم مورد استفاده قرار می گیرند.
ایوان غربی به دلیل نورگیری مناسب بیشترین استفاده را دارد. در این ایوان جشن هایی مانند نیمه شعبان برگزار می شود. همچنین منبر قدیمی و به نام این مسجد نیز در این ایوان قرار دارد. در میان نوزده کتیبه سنگی بر روی دیوار داخلی ایوان غربی، قدیمی ترین آن به زمان قره قویونلو ها باز می گردد. زمانیکه جهان شاه بن یوسف حاکم بود. دو لنگه درب چوبی، کتیبه های سنگی و زیورالات آهنی از دیگر آثار باقی مانده در این مجموعه هستند.
مناره و منبر مسجد جامع
این مسجد دارای مناره ای کم ارتفاع که یکی از قدیمی ترین قسمتهای مسجد است؛ و به دوره سلجوقی باز می گردد. این مناره استوانه ای دارای نوشته هایی با خط کوفی است؛ و تزئینات آن به سبک آجری متعلق به دوره سلجوقی می باشد.
یکی دیگر از قسمتهای مسجد منبر چوبی زیبایی است؛ که با هنر منبت کاری با اشکال گل و بوته تزئین شده؛ و احادیث پیامبر بر روی آن حک شده است. و به دوره تیموریان باز می گردد. این منبر دوبار در دوره صفویه و افشاریه تعمیر شده است.
تاریخچه مسجد جامع
مشخص نیست که این بنا توسط چه کسی و در چه زمانی ساخته شده است. سهمی جرجانی در کتاب خود نوشته است؛ که محمد بن خالد حنظلی رازی معمار آن بود. دکتر ستوده در کتاب از آستارا تا استرآباد خویش دستور ساخت این بنا را به گوهر شاد همسر شاهرخ امپراطور تیموریان نسبت می دهد. مقدسی معتقد است که این بنا متعلق به امویان و اعتماد السلطنه می باشد. در مرات البلدان(آینه شهرها) این مسجد را به اهل سنت نسبت داده اند. مسافران گردشگران فراوانی هر ساله با خرید بلیط هواپیما به گرگان به این شهر زیبا و سرسبز کشورمان سفر می کنند؛ تا از مناظر زیبای طبیعی و آثار تاریخی بی نظیر آن دیدن نمایند.
ساختار مسجد جامع
در ساختار این اثر تاریخی از تیرهای چوبی برای تقویت آن استفاده شده است. این چوبها از درختان بلوط و سرخدار، در برابر هوای مرطوب بسیار مقاوم بوده و بومی هستند. اما به دلیل استفاده بیش از حد تقریبا منقرض شده اند. این مسجد بارها پس از سلجوقیان، در دوره تیموریان، صفویان و افشاریان مرمت شده است.
دلایل مختلفی برای مرمت مجدد این بنا وجود داشت؛ زمین لرزه در سال 1225 هجری، آتش سوزی و رطوبت فراوان. این بنا در سال 1311 هجری شمسی در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. شما هم می توانید با خرید بلیط هواپیما مشهد به گرگان و برای برگشت بلیط هواپیما گرگان به مشهد به این شهر زیبا سفری ماندگار داشته باشید.